Partycypacja społeczna – nowy mechanizm zapewniający uczestnictwo obywateli w planowaniu przestrzennym

Projekt nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprowadza nową, nieznaną wcześniej instytucję – partycypację społeczną.

Zgodnie z projektem nowej ustawy, kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej miałoby odbywać się w sposób zapewniający aktywny udział społeczeństwa w działaniach podejmowanych przez gminę w tym zakresie, w szczególności poprzez składanie wniosków oraz uczestnictwo  w konsultacjach społecznych,  co projektodawca nazywa „partycypacją społeczną”.

Główne założenia

Partycypacja społeczna polegać powinna w szczególności na:

• poznaniu potrzeb, zebraniu stanowisk i pomysłów interesariuszy dotyczących polityki przestrzennej oraz wspólnym wypracowywaniu rozwiązań;
• prowadzeniu skierowanych do interesariuszy działań edukacyjnych i informacyjnych o istocie, celach, zasadach planowania i zagospodarowania przestrzennego, wynikających z ustawy;
• inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań służących rozwijaniu dialogu między interesariuszami w ramach kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej;
• zapewnieniu udziału interesariuszy w przygotowaniu aktów planistycznych, w tym możliwości wypowiedzenia się;
• wspieraniu inicjatyw zmierzających do zwiększania udziału interesariuszy w kształtowaniu i prowadzeniu polityki przestrzennej.

Prawo uczestniczenia w partycypacji społecznej przysługiwałoby wskazanym w ustawie „interesariuszom”, tj. osobie fizycznej, osobie prawnej, jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jednostce pomocniczej gminy, młodzieżowej radzie gminy i gminnej radzie seniorów.

W uzasadnieniu projektu nowej ustawy wskazano, że w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ze względu na jego kompleksowy charakter i przedmiot działania konieczne jest, aby partycypacja społeczna przybierała różnorodne formy angażowania interesariuszy. Wyrazem tego podejścia w ustawie jest ustanowienie generalnej zasady, że partycypacja społeczna jest niezbędnym elementem działań władz publicznych w zakresie planowania przestrzennego

Zgodnie z założeniami projektu, partycypację społeczną prowadzi się w sposób ułatwiający zrozumienie i odniesienie się do prezentowanych treści, w szczególności takich jak konsekwencje sporządzanych aktów planistycznych. Ponadto partycypacja społeczna powinna być prowadzona, gdy jest to uzasadnione, z użyciem wizualizacji oraz opracowanych w niespecjalistycznym języku informacji zawartych w sporządzanych aktach planistycznych, tak aby wszystko było jasne i zrozumiałe dla odbiorców. Najważniejszym celem ma być bowiem zapewnienie aktywnego udziału interesariuszy w kształtowaniu i prowadzeniu polityki przestrzennej, jak również zagwarantowanie jawności  i sprawności procedury sporządzania aktów planistycznych.

Formami konsultacji społecznych, które odbywać się będą w ramach realizacji mechanizmu partycypacji społecznej, ma być:

• zbieranie uwag;
• spotkania otwarte, panele eksperckie lub warsztaty, poprzedzone prezentacją projektu aktu planistycznego;
• spotkania plenerowe lub spacery studyjne, zorganizowane na obszarze objętym aktem planistycznym;
• ankiety lub geoankiety;
• wywiady lub punkty konsultacyjne.

Konsultacje społeczne to sposób uzyskiwania opinii, stanowisk i propozycji od instytucji i osób, których w pewien sposób dotkną, bezpośrednio lub pośrednio, skutki proponowanych przez administrację działań. Wspomnieć należy, że konieczność przeprowadzenia konsultacji nie jest nowym elementem procedury, w obecnym stanie prawnym istnieje wyłożenie projektu dokumentu do publicznego wglądu oraz organizacja dyskusji publicznej nad rozwiązaniami w nich przyjętymi.

Natomiast wnioski dotyczące projektu aktu planistycznego, zgodnie z projektem ustawy, wnosić się będzie w postaci papierowej lub elektronicznej, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej lub formularzy zamieszczonych przez organ sporządzający ten projekt aktu planistycznego w Biuletynie Informacji Publicznej.

Niezwłocznie po zakończeniu konsultacji społecznych opracowuje się raport podsumowujący ich przebieg, zawierający w szczególności wykaz zgłoszonych uwag wraz z odniesieniem się do nich i uzasadnieniem oraz protokoły z przeprowadzonych w ramach konsultacji czynności. Należy jednak podkreślić, że sposób rozpatrzenia wniosków i uwag zgłoszonych w ramach partycypacji społecznej nie będzie podlegać zaskarżeniu.