Innowacyjny podatnik cz.2. Ulga na prototyp

Większość podatników prowadzących działalność badawczo-rozwojową musi zweryfikować finalnie przyjęte założenia i zmierzyć się z rzeczywistością, czyli wyprodukować i ocenić prototyp nowego produktu.

Wykonanie fizycznej sztuki nowego lub znacznie ulepszonego produktu jest procesem kosztownym i obarczonym sporym ryzykiem. Wiele z wykonanych prób, jak na przykład nowych odlewów turbin wiatrowych lub sekcji obudów górniczych może zakończyć się niepowodzeniem. Część z wad może być dostrzegalna gołym okiem, ale wiele z nich zostanie wykrytych dopiero w procesie drobiazgowych testów. W wariancie pesymistycznym, przeprowadzone prace rozwojowe zakończą się porażką i dla uniknięcia dalszych kosztów konieczne będzie ich przerwanie.

Proces produkcji próbnej nowych wyrobów jest obarczony istotnymi ryzykami. Niemniej, ten kto się nie rozwija ryzykuje znacznie najwięcej – utratę konkurencyjności, a nawet szansę na pozostanie na rynku. Ustawodawca postanowił wynagrodzić podatnikom ryzyko podejmowane w ramach produkcji próbnej poprzez dodanie kolejnej ulgi podatkowej – ulgi na prototyp[1].

Ulga na prototyp – dla kogo?

Ulga na prototyp została przewidziana dla podatników, których działalność badawczo-rozwojowa (B+R) doprowadziła do wykonania prototypu nowych produktów. Ulgą nie są aktualnie objęci ci podatnicy, których działalność przyjmuje postać usług – opracowanie nowego typu usługi i koszty związane z jej pilotażowym wdrożeniem nie są objęte preferencją podatkową. Zakresem uzupełniającym ulgi jest rozliczenie również kosztów związanych z wprowadzeniem nowych produktów na rynek. Związek nowej ulgi z prowadzeniem prac B+R wyklucza z jej zakresu te firmy, które nabywają gotową dokumentację nowych produktów od innych podmiotów.

Ulga na prototyp – jak działa?

W swojej istocie ulga na prototyp pozwala na efektywne rozliczenie w wyniku podatkowym 130% wartości wydatków związanych z:

• kosztami produkcji próbnej nowego wyrobu oraz
• kosztami wprowadzenia nowego produktu na rynek.

Rozliczenie ulgi możliwe jest wyłącznie w odniesieniu do zysku związanego z działalnością operacyjną (wykluczenie zysków kapitałowych) oraz do maksymalnej wartości wynoszące 10% dochodu. W przypadku braku dochodu w roku poniesienia kosztów związanych z produkcją próbną/wprowadzeniem produktu na rynek – podatnik może rozliczyć ulgę w ciągu kolejnych 6 lat. Oznacza to, że w przypadku poniesienia wydatków związanych z produkcją próbną nowego wyrobu na kwotę 1 mln złotych, podatnik będzie mógł dokonać rozliczenia w kwocie 1,3 mln złotych. Dodatkowe 300 tyś. złotych kosztów uzyskania przychodu to 57 tyś. złotych zaoszczędzonego podatku. Warunkiem rozliczenia ulgi pozostaje jednak wysokość dochodu za dany rok tj. czy kwota możliwych do odliczenia 300 tyś. złotych nie przekracza 10% dochodu za dany rok.

Ulga na prototyp – od kiedy?

Ulga została wprowadzona z dniem 1 stycznia 2022 r., co pozwala stwierdzić, że po raz pierwszy ulga zostanie rozliczona za rok 2022 – w przypadku podatników, których rok podatkowy pokrywa się z kalendarzowym. Sposób sformułowania przepisów przejściowych budzi jednak pewne wątpliwości co do wydatków poniesionych w latach poprzednich, ale stanowiących koszt podatkowy dopiero w 2022 r.

Ulga na prototyp a znana od lat ulga B+R – czy one się nie pokrywają?

Wielu podatników posiadających praktyczne doświadczenia w zakresie rozliczania ulgi na działalność badawczo-rozwojową było zaszokowanych wdrożeniem opisanej powyżej ulgi na prototyp. Lektura licznych interpretacji podatkowych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej oraz objaśnień podatkowych Ministra Finansów[2] nie budziła wątpliwości: wykonanie prototypu jest elementem prowadzonych prac B+R i korzysta z rozliczenia w uldze B+R[3].

Na przestrzeni ostatnich 6 lat organy podatkowe wypracowały szeroko zaakceptowane stanowisko, iż wykonanie np. partii próbnej odlewów lub pilotażowej linii produkcyjnej stanowi element ulgi badawczo-rozwojowej. Setki wydanych interpretacji indywidualnych potwierdzają, że koszty materiałów zużytych do wykonania partii pilotażowych stanowią koszty kwalifikowane ulgi B+R[4] i podlegają rozliczeniu w wysokości dodatkowych 100% a nie zaledwie 30%. Powstaje więc pytanie, czy dotychczasowa praktyka była właściwa i powinna być stosowana dalej? Czy zmiana przepisów wprowadziła w tym zakresie dodatkowy mechanizm, z którego podatnicy mogą skorzystać – jeżeli jest on dla nich bardziej opłacalny niż ulga B+R?

Co więcej, jeszcze w 2021 r. rozliczeniu w ramach ulgi B+R podlegały również koszty wynagrodzeń pracowników zaangażowanych w wykonanie prototypu nowego produktu. Katalog kosztów kwalifikowanych do ulgi na prototyp nie zawiera żadnej wzmianki dotyczącej kosztów osobowych. Czy Ustawodawca celowo pominął tę grupę kosztów, aby zostały one rozliczone w uldze B+R? Czy obie ulgi związane z prowadzeniem działalności innowacyjnej mogą się łączyć?

Po raz kolejny sposób ujęcia nowych rozwiązań podatkowych w treści ustawy podatkowej budzi szereg wątpliwości praktycznych. Co gorsza, nowa regulacja znacząco ingeruje w wypracowaną już praktykę, która stanowiła rzadki przypadek pewności w stosowania prawa podatkowego. Wielu z podatników rozliczających ulgę B+R powinno ponownie poświęcić czas na analizę swoich procesów i bezpieczne określenie czy przysługuje im (w jakiej wysokości) prawa do preferencji podatkowych.

[1] Art. 18ea ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych; tj. Dz.U. z 2021 r., poz. 1800 ze zm.;

[2] Objaśnienia podatkowe z 15 lipca 2019 r. w sprawie IP BOX – PIT (podatki.gov.pl)

[3] Art. 18d ustawy o CIT;

[4] Art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT jako „nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową”;