Dynamiczne zmiany na rynku pracy oraz sytuacja polityczna w państwach wschodniej Europy powodują, że na polskim rynku coraz częściej dostrzec można zapotrzebowanie na potencjał ludzki z tychże rejonów.

Najbardziej widoczny wpływ na krajowy rynek dostrzec można wśród obywateli Ukrainy i Białorusi. Dotyczy to już nie tylko zawodów opierających się na pracy fizycznej, ale również specjalistów branży IT, medycznej czy technologicznej. Co za tym idzie, współpraca z nimi nawiązywana jest już nie tylko na zasadach pracy tymczasowej czy umowy o pracę, ale również w oparciu o samozatrudnienie wymagające od obydwu stron posiadania statusu przedsiębiorcy.

Swoboda transgranicznej przedsiębiorczości jest ograniczona

Polska objęta jest strefą swobody przepływu osób, usług oraz kapitału. W ramach tej strefy obywatele należący do grupy:

• państw członkowskich UE,
• członków Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA),
• członków Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)

mogą podjąć działalność na terenie któregokolwiek z tych państw na takich samych zasadach jak jego obywatele.

Swoboda ta nie dotyczy jednak obywateli spoza ww. stref, a więc w szczególności Ukrainy, Rosji, Białorusi itp. Aby cudzoziemiec z tego kraju mógł rozpocząć w Polsce prowadzenie działalności gospodarczej, legitymować musi się określonym uprawnieniem do tego, w szczególności uwzględniającym właściwy tytuł pobytowy. Należą do nich m.in.

• zezwolenie na pobyt stały;
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE;
• zezwolenie na pobyt czasowy udzielony w związku z kształceniem na studiach w trybie stacjonarnym lub w celu połączenia się z rodziną albo zezwoleniem na pobyt rezydenta długoterminowego UE;
• zezwolenie na pobyt czasowy udzielane przebywającemu na terytorium RO członkowi rodziny w celu połączenia z rodziną
• status uchodźcy;
• objęcie ochroną uzupełniającą
• zgoda na pobyt ze względów humanitarnych lub zgoda na pobyt tolerowany;
• zezwolenie na pobyt czasowy i pozostanie w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim zamieszkałym na terytorium RP;
• zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania działalności gospodarczej, udzielone ze względu na kontynuowanie prowadzonej już działalności gospodarczej na podstawie wpisu do CEIDG;
• objęcie ochroną czasową w RP;
• ważna Karta Polaka; 

Cudzoziemiec nie legitymujący się żadnym z ww. tytułów może podjąć prowadzenie działalności na terenie RP wyłącznie w określonych formach spółek handlowych (poprzez ich założenie, przystąpienie do nich jako wspólnik lub akcjonariusz), a mianowicie:

• spółki komandytowej,
• spółki komandytowo-akcyjnej;
• spółki z o.o.;
• spółki akcyjnej.

Zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności

Jednym z tytułów pozwalających na prowadzenie w Polsce działalności przez obywatela państwa trzeciego (spoza grupy objętej swobodą prowadzenia działalności gospodarczej) jest uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy, jeżeli celem pobytu na terytorium RP jest prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie krajowych przepisów. Zezwolenie takie wydawane jest na okres powyżej 3 miesięcy, jednak nie dłużej niż na 3 lata – z możliwością jego wydłużenia.

Wymaga to jednak spełnienia dodatkowych warunków, jak m.in.:

• posiadania ubezpieczenie zdrowotne lub potwierdzenia pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium RP,
• posiadania źródła stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i pozostających na utrzymaniu członków rodziny,
• posiadania zapewnionego na terytorium RP miejsce zamieszkania,
• uzyskania w poprzednim roku podatkowym odpowiedniego dochodu lub wykazania środków pozwalających na jego osiągnięcie w przyszłości, lub podjęcia działań pozwalające na spełnienie w przyszłości tych warunków.

Inne formy współpracy transgranicznej

Niezależnie od możliwości rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej w formie indywidualnego przedsiębiorstwa lub spółki, zagraniczny przedsiębiorca ma również możliwość działania na terytorium Polski poprzez utworzenie oddziału na zasadach opisanych przepisami ustawy o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W odniesieniu do obywateli państw trzecich może to odbywać się jednak jedynie na zasadzie wzajemności, o ile ratyfikowane umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.