Notice: Trying to get property 'taxonomy' of non-object in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/helpers/current-page-helper.php on line 474

Notice: Undefined property: WP_Error::$taxonomy in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/presentations/indexable-term-archive-presentation.php on line 152

Notice: Undefined property: WP_Error::$taxonomy in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/presentations/indexable-term-archive-presentation.php on line 211

Notice: Undefined property: WP_Error::$taxonomy in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/builders/indexable-hierarchy-builder.php on line 326

Notice: Undefined property: WP_Error::$parent in /home/szip/ftp/domeny/kancelaria-szip.pl/wp-content/plugins/wordpress-seo/src/builders/indexable-hierarchy-builder.php on line 328

Śmierć dłużnika, a wszczęcie postępowania upadłościowego

Nie będzie zapewne niczym odkrywczym stwierdzenie, że postępowania upadłościowe mogą być inicjowane i toczyć się w sytuacji bytności na tym świecie osób, których dotyczą. Co jednak, kiedy  w trakcie długotrwałego procesu upadłościowego, następuje śmierć dłużnika?

Śmierć dłużnika zasadniczo prowadzi do umorzenia postępowań sądowych lub ich zawieszenia do czasu wstąpienia do procesu spadkobierców. Niemniej, od tej zasady istnieją wyjątki, a jeden z takich wyjątków jest statuowany przez przepisy prawa upadłościowego.

 

Wniosek o ogłoszenie upadłości po śmierci dłużnika

Zgodnie z art. 7 prawa upadłościowego możliwym jest ogłoszenie upadłości po śmierci przedsiębiorcy w przypadku, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci.

Co istotne, w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego, przedsiębiorstwem zmarłego przedsiębiorcy (o którym to zarządzie sukcesyjnym mowa jest w ustawie z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw) możliwym jest ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy także po upływie roku od dnia śmierci, ale jednocześnie  przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Niewątpliwie możliwość złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz prowadzenia postępowania upadłościowego po śmierci dłużnika pozwala na szybsze zaspokojenie praw wierzycieli, bowiem nie zachodzi w tym przypadku konieczność prowadzenia egzekucji względem spadkobierców przedsiębiorcy.

Prawo do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w opisywanej konfiguracji przysługuje: wierzycielom, zarządcy sukcesyjnego, spadkobiercy, małżonkowi oraz każdemu z dzieci lub rodziców zmarłego – także jeżeli nie dziedziczą oni po zmarłym przedsiębiorcy. Niejednokrotnie najbliżsi zmarłego będą mieli interes w złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, celem uwolnienia się od długów spadkowych właśnie wskutek likwidacji masy upadłości w toku postępowania upadłościowego.

Śmierć upadłego w toku postępowania upadłościowego

Mając na względzie poruszane zagadnienie, należy podkreślić, że w przypadku śmierci upadłego już po ogłoszeniu jego upadłości nadal możliwym jest prowadzenie postępowania upadłościowego, a uprawnionym aby brać udział w toku postępowania upadłościowego jest jego spadkobierca (co jest charakterystyczne dla postępowań cywilnych). Jeżeli jednak spadkobierca nie jest znany lub też jeżeli nie wstąpił on do postępowania, to winno dojść do ustanowienia kuratora na wniosek syndyka lub też z urzędu. Tak powołany kurator realizuje prawa zmarłego upadłego aż do momentu wstąpienia do postępowania spadkobiercy upadłego (który będzie musiał wykazać swoje prawa do spadku za pomocą prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku).

Ogłoszenie upadłości po śmierci przedsiębiorcy w przypadku niezarejestrowanej działalności gospodarczej 

Warto także zwrócić uwagę, iż wniosek o ogłoszenie upadłości po śmierci przedsiębiorcy może zostać złożony przez wierzyciela także względem przedsiębiorcy, który w chwili śmierci nie prowadził już działalności gospodarczej, pod warunkiem jednak, iż od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok.

Nadto również w przypadku gdy przedsiębiorca oficjalnie nie dopełnił obowiązku zgłoszenia prowadzenia działalności gospodarczej we właściwym rejestrze (tzw. nierejestrowana działalność gospodarcza) wierzyciel ma prawo złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, pod warunkiem, iż od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.

 

Powyższe możliwości niewątpliwie zapewniają szeroką ochronę wierzycieli i powodują, iż śmierć dłużnika nie oznacza braku możliwości zaspokojenia wierzytelności w ramach procedury insolwencyjnej.

W kolejnym wpisie wątek śmierci dłużnika w kontekście postępowania upadłościowego będzie kontynuowany. Poruszone zostaną istotne, z punktu widzenia wierzycieli, odrębności proceduralne względem ,,klasycznego’’ postępowania upadłościowego, które warto mieć na uwadze.

Odpowiedzialność za zobowiązania współmałżonka przedsiębiorcy

Jedną z najczęściej pojawiających się wątpliwości ze strony osoby pozostającej w związku małżeńskim z przedsiębiorcą jest ta, którą można sparafrazować mniej – więcej do następującego pytania: ,,Czy będę odpowiadać za zobowiązania żony/męża jeżeli w jego przedsiębiorstwie coś pójdzie nie tak ?’’.

Pytanie to jest jak najbardziej uzasadnione i ma niezwykle doniosłe znaczenie praktyczne, dlatego też warto nieco się nad nim pochylić.

 

Ustawowy ustrój majątkowy, czyli wspólność ustawowa

Zobowiązanie zaciągnięte za zgodą małżonka

Odpowiadając na powyżej postawione pytanie w pierwszej kolejności warto odnieść się do najbardziej powszechnej sytuacji, w której to w małżeństwie obowiązuje tzw. ustawowy ustrój majątkowy. Ustrój ten będzie obowiązywał w każdym przypadku, gdy przed lub po zawarciu małżeństwa nie zostanie zawarta małżeńska umowa majątkowa, która to może doprowadzić do jednej z trzech sytuacji: rozszerzenia wspólności ustawowej, jej zniesienia (rozdzielność majątkowa) lub do ustanowienia rozdzielności majątkowej z wyrównaniem .

Stosownie do brzmienia regulacji Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, w przypadku ustawowego ustroju majątkowego, wierzyciel jednego z małżonków może żądać zaspokojenia nie tylko z majątku osobistego dłużnika, ale także z całego majątku wspólnego małżonków, jeżeli zobowiązanie zostało zaciągnięte za zgodą drugiego z małżonków. Tym samym, jeżeli współmałżonek przedsiębiorcy wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez małżonka przedsiębiorcę, to wierzyciel ma pełne prawo do zaspokojenia się z majątku wspólnego.

Wartym wskazania jest także okoliczność, iż aby uzyskać tytuł wykonawczy (orzeczenie sądu) umożliwiający przeprowadzenie egzekucji z majątku wspólnego małżonków, to konieczne jest wykazanie przez wierzyciela, za pomocą dokumentu urzędowego lub prywatnego, że wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą współmałżonka dłużnika. 

Zobowiązanie zaciągnięte bez zgody małżonka

Jak przedstawia się zatem sytuacja, gdy nie doszło do wyrażenia zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez współmałżonka przedsiębiorcy w sytuacji, gdy zobowiązanie powstało w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa ?

Otóż, w takim przypadku wierzyciel może żądać zaspokojenia z:

  • majątku osobistego dłużnika,
  • wynagrodzenia za pracę dłużnika,
  • dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
  • korzyści przynależnym dłużnikowi w związku z przysługującymi mu prawami autorskimi, prawami własności przemysłowej jak również innymi prawami twórcy,
  • przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa (także w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego).

Tym samym, już na pierwszy rzut oka widać, iż w takim przypadku możliwości wierzyciela w zakresie dochodzenia zaspokojenia jego zobowiązania są ograniczone.

Co istotne, sąd nada klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu  wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim (małżonek przedsiębiorcy) z ograniczeniem odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Rozdzielność majątkowa

W przypadku istnienia między małżonkami ustroju w postaci rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później.

Tym samym, w przypadku nieistnienia majątku wspólnego przy obowiązywaniu ustroju rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków odpowiada za zaciągnięte przez siebie zobowiązania wyłącznie własnym majątkiem osobistym.

Przy czym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, kiedy jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie niezbędne do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny (np. wydatki na żywność; zapłatę czynszu) – w takiej sytuacji to obaj małżonkowie są odpowiedzialni za zaciągnięte przez jednego z nich zobowiązanie. Podobnie w przypadku, gdy w ramach stosunku prawnego (np. umowy kredytu) każdy z małżonków występuje wobec wierzyciela w roli strony umowy (dłużnika), gdyż w takiej sytuacji wierzyciel ma pełne prawo do sięgnięcia do majątku każdego z małżonków, celem zaspokojenia swojej wierzytelności.

Niebagatelne znaczenie dla obrony współmałżonka przedsiębiorcy przed potencjalną egzekucją z jego majątku ma okoliczność, iż małżeńska umowa majątkowa ustanawiająca rozdzielność majątkową jest skuteczna względem wierzycieli tylko w przypadku, gdy jej zawarcie oraz jej rodzaj był wierzycielowi wiadomy. Wobec tego współmałżonek winien każdorazowo zadbać o to, aby przed zaciągnięciem zobowiązania wierzyciel miał świadomość odnośnie istniejącego w małżeństwie ustroju majątkowego.

Co więcej, sam fakt zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej nie stanowi przeszkody do nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu sądu także przeciwko współmałżonkowi oraz do prowadzenia egzekucji majątku wspólnego lub ze składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto. Niemniej, w takim przypadku jeżeli umowa majątkowa małżeńska była skuteczna wobec wierzyciela (była mu znana), to współmałżonek może bronić się przed egzekucją wytaczając przeciwko wierzycielowi powództwo przeciwegzekucyjne.

Na zakończenie warto także poczynić spostrzeżenie, iż zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej w okresie już po zaciągnięciu zobowiązaniu nie wpływa na wyżej wskazane możliwości dochodzenia wierzytelności przez uprawnionego wierzyciela – przy czym zastrzec należy zarazem, iż w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

 

 

 

Dyrektywa drugiej szansy – cz. III

Zapraszamy do lektury ostatniej już części artykułów prezentujących najistotniejsze regulacje zawarte w dyrektywie dotyczącej ram restrukturyzacji uchwalonej w 2019 przez Parlament Europejski oraz Radę UE.

 

Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej, czyli ostatnia odsłona prezentacji nowych regulacji:

 

Zapewnienie należytej ochrony pozostałych transakcji związanych z restrukturyzacją

Państwa członkowskie zostały zobligowane do zapewnienia, aby w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika, transakcje które są racjonalnie uzasadnione w kontekście negocjowania restrukturyzacji, nie mogły zostać uznane za bezskuteczne lub nieważne z tego tylko powodu, iż zostały dokonane ze szkodą dla ogółu wierzycieli. Przy czym, poszczególne państwa mogą ograniczyć stosowanie regulacji do przypadków, w których plan restrukturyzacji został zatwierdzony przez organ sądowy lub administracyjny, a także mają możliwość wyłączenia z regulacji transakcji dokonanych po tym, jak dłużnik stał się niewypłacalnym.

Jest to kolejna regulacja zawarta w dyrektywie, która ma zachęcać do ,,chwytania się kół ratunkowych’’ przez zagrożonych przedsiębiorców. Wydatkowanie środków na usługi ma doprowadzić do skutecznej restrukturyzacji przy jednoczesnym komforcie podmiotów doradczych, iż należne z tego tytułu na ich rzecz wynagrodzenie nie będzie w przyszłości uznane za podlegające w oparciu o nieważną lub bezskuteczną umowę.

Zobligowanie kadry kierowniczej do podjęcia odpowiednio wyważonych działań

W przypadku ryzyka niewypłacalności, kadra kierownicza przedsiębiorstwa została zobowiązana do uwzględnienia aspektów dotyczących:

  • interesów wierzycieli, udziałowców oraz innych zainteresowanych podmiotów;
  • podejmowania działań mających na celu uniknięcia niewypłacalności;
  • unikania działań wpływających negatywnie na rentowność przedsiębiorstwa.

Regulacja ta ma szansę odnieść zamierzony skutek, jeżeli polski ustawodawca w sposób należyty zapewni możliwości jej skutecznego egzekwowania od osób zarządzających przedsiębiorstwem dłużnika (przede wszystkim poprzez wprowadzenie stosownych sankcji za jej nieprzestrzeganie).

Dostęp do umorzenia długów

Ustawodawcy krajowi muszą zapewnić niewypłacalnym przedsiębiorcom dostęp do co najmniej jednego postępowania, które może prowadzić do całkowitego umorzenia długów. Co ważne, w przypadku gdy niewypłacalni przedsiębiorcy działali względem wierzycieli w złej wierze, państwa członkowskie są uprawnione do wprowadzenia ograniczeń lub całkowitego odmówienia dostępu do uczestnictwa w postępowaniach prowadzących do umorzenia zadłużenia.

W Polsce w chwili obecnej powyższe postulaty realizowane są przede wszystkim w ramach regulacji upadłościowej, a rolę rzeczonego postępowania pełni postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorców będących osobami fizycznymi.  Przedsiębiorca, po dokonaniu likwidacji majątku, ma możliwość złożenia wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli niezaspokojonych w toku postępowania oraz umorzenie postępowań niewykonanych w toku realizacji planu spłaty. Dostęp do możliwości umorzenia zadłużenia jest obwarowany ograniczeniami o powyżej wspomnianym charakterze.

Warto tutaj zasygnalizować, iż podobnie jak ma to już miejsce w polskim prawodawstwie, nie wszystkie zobowiązania mogą zostać umorzone w toku postępowania (do nieumarzalnych zobowiązań dyrektywa zalicza m.in. zobowiązania alimentacyjne; długi wynikające z sankcji karnych czy też długi wynikające z odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych – deliktów).

Okresy wymagane dla uzyskania umorzenia długów

Ustawodawca unijny oczekuje, iż termin po którym winno dojść do umorzenia zobowiązań przedsiębiorców powinien wynosić zasadniczo 3 lata. Okres ten będzie liczony od podjęcia przez sąd decyzji w przedmiocie zatwierdzenia planu spłaty wierzycieli.

Jednocześnie wskazany termin (jak ma to miejsce już w obecnie obowiązującej regulacji upadłościowej) nie będzie miał charakteru bezwzględnego, gdyż krajowi prawodawcy zostali upoważnienie do wydłużenia terminu 3 – letniego w przypadku gdy dłużnik działał względem wierzycieli lub innych zainteresowanych podmiotów nieuczciwie lub w złej wierze – w chwili zaciągania zobowiązań, podczas trwania postępowania lub podczas spłacania długów.

Równie istotnym jest, iż dyrektywa przewiduje aby orzeczony wobec dłużnika zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, w przypadku gdy przyczyną jego nałożenia jest niewypłacalność przedsiębiorcy – przestawał obowiązywać najpóźniej z końcem okresu wymaganego dla uzyskania umorzenia zobowiązań.

Na zakończenie cyklu poświęconego dyrektywie drugiej szansy i zmianom, które z niej wynikają, warto spostrzec, iż podstawowy termin implementacji dyrektywy upłynął 17 lipca bieżącego roku, jednakże państwa członkowskie mogą skorzystać z możliwości wydłużenia wskazanego terminu o maksymalnie jeden rok.

 

 

 

 

 

Dyrektywa drugiej szansy – cz. II

Jakie są dalsze skutki wynikające z obowiązku wdrożenia w życie tzw. dyrektywy drugiej szansy, która to statuować ma jednolite ramy dla postępowań restrukturyzacyjnych w ramach państw członkowskich Unii Europejskiej.

Niniejszy artykuł jest kontynuacją materiału wprowadzającego w problematykę dyrektywy w sprawie ram restrukturyzacji podjętej w roku 2019 pomiędzy Parlamentem Europejskim, a Radą UE.

 

Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej, czyli zestawienie kolejnych regulacji do wdrożenia

1. Zawieszenie obowiązku dłużnika do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w okresie wstrzymania czynności egzekucyjnych

Państwa członkowskie mogą odstąpić od rzeczonej regulacji w przypadkach, gdy dłużnik utracił uprzednio zdolność do spłaty swoich długów w terminie wymagalności. W takim przypadku ostatecznie o stosowaniu tej regulacji decydować będzie sąd, kierując się interesem wierzycieli. Sąd winien rozpatrzyć rzeczoną kwestię   w  szczególności w kontekście tego czy prowadzenie postępowania upadłościowego byłoby dla wierzycieli mniej korzystne, aniżeli prowadzenie restrukturyzacji dłużnika.

Wskazać tutaj należy iż obowiązek ten zgodnie z obecnie obowiązującym ustawodawstwem, który zaktualizowałby się w okresie stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, zostaje zawieszony/nie rozpoczyna się w przypadku gdy niewypłacalność podmiotu zaistniała wskutek pandemii COVID – 19.

2. Uniemożliwienie wierzycielom wstrzymania się z wykonywaniem, rozwiązywania lub przyspieszenia wykonywania, a także w jakikolwiek inny sposób dokonywania zmian ze szkodą dla dłużnika z powodu braku spłaty wierzytelności na rzecz wierzycieli w odniesieniu do podstawowych umów wzajemnych (np. umowy dzierżawy; umowy sprzedaży), względem długów powstałych przed wstrzymaniem indywidualnych czynności egzekucyjnych wobec dłużnika.

W myśl opisywanej regulacji za podstawowe umowy wzajemne poczytuje się z kolei umowy niezbędne do kontynuowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa dłużnika. Co istotne, Państwa członkowskie mogą rozszerzyć rzeczoną regulację także na umowy    o charakterze innym niż podstawowe (w prezentowanym powyżej rozumieniu). Zauważyć wypada, iż regulacja może mieć kluczowe znaczenia dla przetrwania zagrożonych przedsiębiorców, których kontrahenci skłonni są do wykonywania ,,nerwowych ruchów’’ w przypadku powzięcia informacji o ewentualnych problemach finansowych swoich kontrahentów.

3. Uniemożliwienie wierzycielom wstrzymania się z wykonywaniem, rozwiązywania lub przyspieszenia wykonywania, a także w jakikolwiek inny sposób dokonywania zmian ze szkodą dla dłużnika – w odniesieniu do umów wzajemnych, na mocy klauzuli umownej w przypadku zaistnienia jednego z powyższych zdarzeń:

  • wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego (restrukturyzacji zapobiegawczej);
  • wystąpienia w wnioskiem o wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych;
  • wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego;
  • przyznania przez właściwy organ wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych.

Regulacja także winna się przyczynić do trwałości stosunków obligacyjnych w obliczu zagrożenia płynności finansowej jednej ze stron kontraktu (przy czym już częściowo jest ona zawarta w przepisach ustawy prawo upadłościowe).

4. Udostępnianie przez państwa członkowskie kompleksowej „check-listy” dotyczącej treści planów restrukturyzacyjnych, dostosowanej do potrzeb małych i średnich przedsiębiorców. Check-lista powinna zawierać praktyczne wskazówki dotyczące opracowania planów restrukturyzacji.

5. Wprowadzenie odpowiednich środków mających na celu, w ramach procesu tworzenia grup wierzycieli w toku postępowania restrukturyzacyjnego, ochronę wierzycieli wymagających szczególnego traktowania, tak jak m.in. mali dostawcy kooperujący z przedsiębiorcą.

6. Brak zawieszenia skutków prawnych wynikających z rozwiązań przyjętych w treści planu restrukturyzacji w przypadku, gdy wniesione zostało odwołanie od decyzji zatwierdzającej plan restrukturyzacji – w ramach odstępstwa od tej zasady państwa członkowskie mogą przewidzieć, iż sądy mogą zawiesić wykonanie planu w całości lub w części, gdy jest to konieczne oraz niezbędne dla zabezpieczenie interesów strony (założyć wypada, iż chodzi w tym zakresie o interesy wierzyciela).

7. Zapewnienie należytej ochrony nowego finansowania oraz finansowania przejściowego udzielanego przez wierzycieli w związku z postępowaniami restrukturyzacyjnymi – ochrona winna się sprowadzać co najmniej do braku możliwości uznania finansowania za bezskuteczne, nieważne lub niepodlegające wykonaniu.

W szczególności państwa członkowskie mogą przewidzieć, iż w związku z późniejszym postępowaniem upadłościowym otwartym wobec dłużnika, podmioty udzielające finansowania będą uprawnione do otrzymania wierzytelności z pierwszeństwem, względem innych wierzycieli. Regulacja ta niewątpliwie może zachęcić wierzycieli do udzielenia wsparcia finansowego na rzecz dłużnika, bez obaw o kwestionowanie skuteczności tejże czynności w toku ewentualnego, późniejszego postępowania upadłościowego dłużnika.

 

Na koniec warto podkreślić, iż wspomniane powyżej regulacje nie wyczerpują wszystkich istotnych kwestii wartych zasygnalizowania w związku z rozwiązaniami modelowymi wskazanymi w ramach dyrektywy drugiej szansy, wobec czego już w tym miejscu zapraszam do przyszłej lektury III części artykułu (zakładam, iż ostatniej).

Dyrektywa drugiej szansy – cz. 1

Uzgodniona w roku 2019 pomiędzy Parlamentem Europejskim, a Radą UE dyrektywa w sprawie ram restrukturyzacji zmierzać ma do ujednolicenia przepisów o upadłości i restrukturyzacji w krajach Unii. Nadrzędnym celem aktu jest ,,zbliżenie’’ do siebie porządku prawnego poszczególnych Państw członków UE, pozostawiając im jednak zarazem istotny luz decyzyjny w zakresie wprowadzenia w życie rekomendowanych w dyrektywie rozwiązań.

 

Już na wstępie zaznaczyć należy iż, aktualnie obowiązujące na terenie Polski ustawy – Prawo upadłościowe oraz Prawo restrukturyzacyjne, w znacznej mierze zawierają w sobie rozwiązania proponowane przez rzeczoną dyrektywę, co nie zmienia faktu, iż w stosownym zakresie będą musiały zostać do niej dopasowane przez krajowego ustawodawcę.

Jakie zatem istotne nowości niesie ze sobą dyrektywa określana powszechnie jako ,,dyrektywa drugiej szansy’’ ?

Mechanizmy wczesnego ostrzegania, a więc lepiej zapobiegać niż leczyć

Dyrektywa kładzie nacisk na konieczność zapewnienia przez państwa członkowskie dostępu dla dłużników do narzędzi tzw. wczesnego ostrzegania, które pozwolą wykryć okoliczności mogące zwiastować prawdopodobieństwo niewypłacalności lub zagrożenia nią. Dyrektywa wprost wskazuje, iż narzędzia te mogą obejmować m.in. usługi doradcze świadczone przez organizacje publiczne lub prywatne czy też specjalne zachęty dla podmiotów posiadających informacje dotyczące dłużnika (księgowi; organy podatkowe) – w zamian za przekazywanie dłużnikowi informacji dot. niekorzystnych zmian odnośnie jego sytuacji majątkowej.

Nadto państwa członkowskie zostały zobowiązane do tego, aby dłużnicy i przedstawiciele ich pracowników mieli dostęp do stosownych i aktualnych informacji dotyczących narzędzi wczesnego ostrzegania oraz stosownych postępowań dotyczących restrukturyzacji.

Co istotne, omawiana regulacja kładzie nacisk na to, aby informacje dot. w/w narzędzi wczesnego ostrzegania były dostępne online, jak również aby były przedstawione w sposób przyjazny dla ich potencjalnego użytkownika – co ma niebagatelne znaczenie.

Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej, czyli zestawienie regulacji do wdrożenia

Dyrektywa wprowadza pewien minimalny standard (jednak, co zostało wskazane już powyżej, z możliwością zastosowania przez członków UE odstępstw) dotyczący procedur restrukturyzacyjnych.

Ramy rzeczone obejmują swoim zakresem przede wszystkim następujące uregulowania:

1. Dostępność stosowania procedur restrukturyzacyjnych na wniosek dłużnika, przy czym państwa zobowiązane do implementowania dyrektywy mogą ustanowić możliwość wszczęcia postepowań na wniosek wierzycieli i przedstawicieli pracowników, jednak z zastrzeżeniem wymogu uzyskania zgody dłużnika (który to wymóg uzyskania zgody Państwa członkowskie mogą ograniczyć do dłużników będących mikro, małymi lub średnimi przedsiębiorcami).

2. Pozostawienie całkowitego, lub co najmniej częściowego zarządu dłużnika nad przedsiębiorstwem.

3. Możliwość wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych podejmowanych przeciwko dłużnikowi, celem umożliwienie negocjacji planu restrukturyzacji dłużnika, przy czym:

  • państwa członkowskie mogą przewidzieć, że nie będzie możliwym wstrzymanie egzekucji w przypadku gdy nie jest ono konieczne lub w przypadku gdy nie będzie to służyło osiągnięciu celu jakim są negocjacje planu restrukturyzacyjnego;
  • wstrzymanie egzekucji winno dotyczyć wszystkich rodzajów roszczeń, w tym zabezpieczonych oraz uprzywilejowanych (co stanowi istotne novum na kanwie dotychczasowego stanu prawnego);
  • państwa członkowskie mogą przewidzieć, iż niektóre roszczenia lub kategorie roszczeń będą wyłączone z zakresu wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych (w szczególności gdy jest mało prawdopodobne aby egzekucja tychże roszczeń zagroziła restrukturyzacji lub też wierzyciele tychże roszczeń zostaliby pokrzywdzeni wskutek wstrzymania czynności egzekucyjnych);
  • zasadniczy okres wstrzymania egzekucji wynosił będzie 4 miesiące, przy czym państwa członkowskie mogą zezwolić organom administracyjnym lub sądowym na przedłużenie tego okresu w należycie uzasadnionych przypadkach (np. gdy poczyniono odpowiednie postępy w negocjacjach dotyczących planu restrukturyzacji) na dalszy okres, z zastrzeżeniem, że wstrzymanie czynności egzekucyjnych nie może przekroczyć łącznie okresu 12 miesięcy;
  • państwa członkowskie są zobligowane do zapewnienia możliwości uchylenia wstrzymania czynności egzekucyjnych w przypadku gdy m.in. wstrzymanie czynności nie spełnia już celu w postaci wsparcia negocjacji dot. planu restrukturyzacji lub też na wniosek dłużnika, albo w przypadku gdy wstrzymanie czynności mogłoby skutkować niewypłacalnością wierzyciela.

Oczywiście powyższe wyliczenie nie ma charakteru zupełnego. Dalsze, istotne regulacje zawarte w ,,dyrektywie drugiej szansy’’ zostaną zaprezentowane w ramach kolejnej części artykułu.

Warto także wskazać, iż co do zasady dyspozycjom dyrektywy nie będą podlegać dłużnicy będący osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej (konsumenci), przy czym państwa członkowskie mogą jednak rozszerzyć zakres stosowania postępowań prowadzących do umorzenia długów na konsumentów – co de facto już ma miejsce w polskim prawie w związku z istniejącą regulacją dotyczącą tzw. upadłości konsumenckiej.

 

Egzekucja komornicza z nieruchomości wspólnej małżonków – kiedy jest dopuszczalna?

WSZCZĘCIE EGZEKUCJI Z NIERUCHOMOŚCI

Komornik wzywa dłużnika (wskutek wniosku wierzyciela o wszczęcie egzekucji z nieruchomości), aby zapłacił dług w ciągu 2 tygodni pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania. Tutaj należy zwrócić uwagę na to, iż stosownie do dyspozycji Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków, jeżeli zobowiązanie zostało zaciągnięte przez małżonka – dłużnika, za zgodą drugiego z małżonków. Jest to reguła nadrzędna, stanowiąca, iż nie jest możliwym ,,sięgnięcie’’ przez wierzyciela długu do licytacji komorniczej nieruchomości wspólnej, jeżeli nie doszło do wcześniejszego wyrażenia przez każdego ze współmałżonków (spośród których obecnie jeden jest dłużnikiem) zgody na zaciągniecie danego zobowiązania.

Istotne jest jednak to, że tytuł wykonawczy (m.in. orzeczenie sądu opatrzone klauzulą wykonalności), który został wystawione przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi dostateczną podstawę do zajęcia nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, co oznacza, że do czynności w postaci zajęcia komorniczego nieruchomości nie jest niezbędne uzyskiwanie klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi. Niemniej, dalsze czynności egzekucyjne dotyczące nieruchomości będą mogły mieć miejsce wyłącznie na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom. Powoduje to, iż wierzyciel winien wystąpić z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko współmałżonkowi dłużnika i będzie to możliwe, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności dokonanej za zgodą współmałżonka dłużnika.

Wierzyciel powinien mieć także świadomość tego, iż w sytuacji gdy małżonek dłużnika sprzeciwi się zajęciu, komornik niezwłocznie zawiadomi wierzyciela, który w terminie tygodniowym powinien wystąpić o nadanie przeciwko małżonkowi dłużnika klauzuli wykonalności, gdyż w przeciwnym wypadku dojdzie do umorzenie egzekucji z zajętej nieruchomości.

 

OSZACOWANIE ZAJĘTEJ NIERUCHOMOŚCI

Po upływie terminu określonego w wezwaniu dłużnika do zapłaty długu, jak i po ewentualnym uzyskaniu przez wierzyciela tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika, komornik na wniosek wierzyciela dokonuje opisu i oszacowania zajętej nieruchomości na potrzeby dalszych czynności egzekucyjnych. Następnie, także na wniosek wierzyciela – w przypadku gdy egzekucja dotyczy lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, wyznacza się termin pierwszej licytacji nieruchomości.

 

Wobec pwyższego, należy pamiętać, iż dokonanie zajęcia nieruchomości wspólnej małżonków jest możliwe także na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko jednemu z nich. Jest to o tyle istotne, iż często ,,efekt psychologiczny’’ w postaci zajęcia nieruchomości mieszkalnej powoduje, że dłużnik spłaca dług dobrowolnie lub przynajmniej dąży do ugodowego załatwienia sprawy.

W każdym razie, celem zachowania możliwości przeprowadzenia w przyszłości egzekucji z nieruchomości wspólnej małżonków, warto już na początku czynności – np. podczas zawierania umowy, zadbać prewencyjnie o uzyskanie zgody współmałżonka drugiej strony na dokonanie czynności prawnej. Wszakże przezorny zawsze ubezpieczony…

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne-czy wierzyciele jednak głosu nie mają?

Niewątpliwie jednymi z największych niedogodności dla wierzycieli, których dłużnicy decydują się na otwarcie rzeczonego postępowania są brak możliwości wszczęcia i prowadzenia egzekucji oraz brak perspektywy otrzymania należności wynikających z wierzytelności objętych postępowaniem.

CZY WIERZYCIELE FAKTYCZNIE POZOSTAJĄ POZBAWIENI ORĘŻA UMOŻLIWIAJĄCEGO DOCHODZENIE IM SWOICH PRAW ?

1. Uchylenie skutków dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania na wniosek wierzyciela

Zgodnie z dyspozycją art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19wierzyciel może wnioskować o uchylenie skutków dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania, jeżeli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli. W tym zakresie warto wskazać, iż trudno uznać, aby za pokrzywdzenie wierzycieli poczytywać sam fakt, iż nie uzyskają oni pełnej spłaty swojej wierzytelności w przypadku zawarcia układu (który to układ może doprowadzić do częściowej redukcji wierzytelności lub też jej ratalnej spłaty).

Natomiast, jak niewątpliwie słusznie wskazuje się w literaturze przedmiotu, za pokrzywdzenie wierzycieli może być poczytywane m.in. otwieranie kolejno postępowań restrukturyzacyjnych, w odniesieniu do których dłużnik z góry wie, że nie rokują one szans powodzenia, a wskutek których dojdzie do uniemożliwienia przez wierzycieli realizacji praw z przysługujących im wierzytelności i prowadzenia egzekucji. Podobnie za prowadzącą do pokrzywdzenia wierzycieli może zostać poczytana sytuacja, gdy ogłoszenia o otwarciu postępowania dokonuje dłużnik, względem którego nie zachodzą przesłanki do jego prowadzenia t.j. dłużnik, który nie jest niewypłacalny, ani zagrożony niewypłacalnością, a motywacją dla otwarcia postępowania jest np. wyłącznie wola odroczenia terminu spełnienia świadczeń na rzecz wierzycieli.[1]

O uchyleniu skutków obwieszczenia dokonuje się zarazem ogłoszenia w MSiG.

2. Odpowiedzialność odszkodowawcza za dokonanie w złej wierze obwieszczenia o otwarciu postępowania

Równie istotnym jest fakt, że art. 24 przedmiotowej ustawy statuuje podstawę prawną odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika, który dokonał obwieszczenia o otwarciu postepowania w złej wierze.

Najbardziej jaskrawym przejawem złej wiary dłużnika jest wspomniana powyżej okoliczność, gdy pomimo istnienia świadomości dłużnika, że brak jest podstaw do prowadzenia względem niego postępowania, dokonuje on jego otwarcia i jednocześnie dąży w ramach postępowania do osiągniecia innego skutki niż dokonanie restrukturyzacji jego zobowiązań. [2]

Za szkodę poniesioną przez wierzyciela w takim przypadku można poczytać m.in. koszty związane z koniecznością posiłkowania się przez wierzyciela obcymi kapitałami (pożyczka; kredyt), która to konieczność wynika z braku możliwości uzyskania bieżących spłaty od dłużnika wskutek otwarcia przedmiotowego postępowania.

Jak więc widać, wierzyciele nie pozostają całkowicie bezbronni w przypadku otwarcia przez ich dłużnika uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego w złej wierze lub też gdy prowadzi ono do ich pokrzywdzenia. Przy czym udowodnienie tychże okoliczności niejednokrotnie będzie wymagać istotnej inicjatywy po stronie wierzycieli, który to jednak trud może się opłacić i w konsekwencji umożliwić wyegzekwowanie od dłużnika pełnej kwoty swojej wierzytelności lub też uzyskanie stosownego odszkodowania.

 

[1] Tak też: Patryk Filipiak; Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne. Komentarz.; wyd. el. SIP Lex 2020.

[2] Tak też: P. Filipak; Uproszczone …; wyd. el. SIP Lex 2020.

Uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości

CZYM JEST UPROSZCZONY WNIOSEK O UPADŁOŚCI I KTO MOŻE GO ZŁOŻYĆ?

Uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości to formalny wniosek o otwarcie postępowania upadłościowego, który może zostać złożony przez dłużnika lub jego reprezentanta w terminie przewidzianym do złożenia zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego lub na postanowienie o odmowie zatwierdzenia układu. Tym samym może on zostać złożony w przypadku, gdy wobec dłużnika toczyło się uprzednio jedno z postępowań restrukturyzacyjnych: postępowanie o zatwierdzenie układu bądź przyspieszone układowe lub układowe czy sanacyjne, które zostało umorzone. Postępowania takie mogą zostać umorzone kiedy:

  • prowadzenie postępowania zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli;
  • układ nie został przyjęty w toku postępowania;
  • dłużnik wniósł o umorzenie postepowania i wyraziła na to zgodę rada wierzycieli;
  • z okoliczności sprawy, w szczególności z zachowania dłużnika, wynika, że układ nie zostanie wykonany;
  • dłużnik utracił zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu, a także zobowiązań, które nie mogą zostać objęte układem (czyli de facto gdy stał się niewypłacalny w stopniu uniemożliwiającym dalsze prowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego).

Mając na uwadze powyższe, uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości może zostać złożony, co do zasady, w terminie 2 tygodni od dnia otrzymania przez dłużnika postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego.

Co istotne, uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości (co sugeruje jego nazwa) jest istotnie odformalizowany względem ,,klasycznego’’ wniosku o ogłoszenie upadłości. Ustawa stanowi bowiem, iż wniosek ten powinien spełniać wymogi pisma procesowego oraz zawierać żądanie ogłoszenia upadłości, co oznacza w praktyce:

  • wskazanie, iż stanowi on uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości;
  • oznaczenie sądu do którego jest kierowany; określenie uczestników postępowania i ich przedstawicieli/pełnomocników;
  • wskazanie sygnatury akt postępowania;
  • żądanie ogłoszenia upadłości.

Wniosek podlega opłacie sądowej wynoszącej 200,00 zł – dowód uiszczenia opłaty powinien zostać załączony do wniosku.

W JAKIEJ SYTUACJI WNIOSEK POWINIEN ZOSTAĆ ZŁOŻONY?

Zgodnie z art. 9a prawa upadłościowego nie można ogłosić upadłości przedsiębiorcy w okresie od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do jego zakończenia lub prawomocnego umorzenia.

Podstawą do ogłoszenia upadłości jest zaistnienie stanu niewypłacalności dłużnika, przy czym podstawą do otwarcia jednego z postępowań restrukturyzacyjnych jest alternatywnie: stan niewypłacalności lub też stan zagrożenia niewypłacalnością.

Tym samym, złożenie uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości jest zasadne w sytuacji, gdy postępowanie restrukturyzacyjne zostaje umorzone wskutek utraty zdolności dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu, czyli w praktyce w sytuacji gdy dłużnik stał się de facto niewypłacalny – w szczególności gdy przyczyną otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego był stan zagrożenia niewypłacalnością.

Mając na uwadze powyższe, przy założeniu, że postępowanie restrukturyzacyjne zostało otwarte wobec dłużnika zagrożonego niewypłacalnością, jak i przy założeniu, że do dnia zakończenia lub prawomocnego umorzenia postępowania nie jest możliwe ogłoszenie upadłości, zasadnym wydaje się być wniosek, iż złożenie uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie dla tego przewidzianym powinno skutkować wyłączeniem odpowiedzialności reprezentantów dłużnika będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej za zobowiązania tejże – przy czym wyłączenie tej odpowiedzialności nie jest wprost wyrażone w treści przepisów ustawy.

Wskazać wypada, gwoli zupełności, iż powyżej opisany przypadek nie jest jedynym, w którym należy rozważyć zasadność złożenia uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości wskutek fiaska postępowania restrukturyzacyjnego – w praktyce ważnym jest, aby rozważenie zasadności złożenia rzeczonego wniosku następowało każdorazowo po umorzeniu postępowania.